O confinamento provocou un descenso na demanda dos produtos do bosque que comercializa a Comunidade de Montes de Couso, en Gondomar. Tamén paralizou as actividades escolares da súa homóloga de Teis, en Vigo, así como as xornadas de voluntariado para erradicar especies invasoras. A de Areas, en Tui, non chegou a convocar a asemblea que tiña que celebrar en marzo. Son algunhas das consecuencias da epidemia de coronavirus nestas entidades que, a nivel galego, suman 2.800 comunidades.

“A situación que estamos a vivir, por desgraza, vaise a repetir máis anos e condiciónanos moito”, sinalou o presidente da Comunidade de Couso, Xosé Antón Araúxo. “Co confinamento apenas vendemos e as vendas en liña non as temos moi desenvolvidas“, explicou, en declaracións a Europa Press.

Recoñecida o pasado ano pola Organización das Nacións Unidas (ONU) co rexistro de Áreas Conservadas por Comunidades Locais con proxectos como o cultivo e venda de cogomelos shiitake, marmeladas de framboesas e arandos vermellos –esta última coa etiquetaxe paralizada tamén pola alarma sanitaria.-, a nova iniciativa á que aspiran, a partir deste outono, consiste en comercializar a súa primeira colleita de castañas.

“Queremos involucrar aos comuneiros e que reciban unha parte dos beneficios”, precisou Araúxo, polo que están a concretar a fórmula a través da súa asesoría xurídica. Actualmente contan con cinco hectáreas de castiñeiros adultos para a obtención de froito, ás que se sumarán outras oito que nos próximos anos estarán en condicións de producir “a lume de biqueira”. A estas engádense catro hectáreas máis de aproveitamento madeireiro, na súa liña de apostar “pola produción de madeiras nobres como alternativa ao eucalipto”.

ACCESO CON CARNÉ

Os únicos que terán acceso aos castiñeiros serán os comuneiros a través dun carné acreditativo da Comunidade de Couso. “A aqueles que non o teñan convidaráselles a irse do monte”, advertiu Araúxo, e será a súa propia “brigada de vixiantes”, formada por comuneiros voluntarios, a que avise ás autoridades en caso de negativo.

Aínda que non fixeron ningunha estimación sobre a cantidade, o presidente de Couso xa conta cunha cooperativa para a recollida da produción en fresco, sen descartar “facer algún derivado da castaña, como fariñas”. A deste outono será “unha experiencia piloto, a ver como funciona”, precisou.

“Tiñamos o monte en moi malas condicións e estámolo recuperando a pasos axigantados”, asegurou Araúxo. Non só calcula que en Couso está “o castañal máis grande do Val Miñor” con 15 hectáreas –que aspiran a converter en 20–, senón tamén a maior extensión de carballeiras da comarca, con “nove hectáreas continuas”. “O que ingresamos do monte vai practicamente todo para o monte”, insistiu o presidente desta comunidade, entre cuxos próximos proxectos figura a creación dunha nova ruta sinalizada de sendeirismo, para a cal buscan financiamento.

REFERENTE AUTÓCTONO

Ser un “referente de monte autóctono” é tamén o “principal obxectivo” da Comunidade de Montes de Teis que, como a de Couso, obtivo un ano antes a mesma distinción da ONU. Como a súa homóloga de Gondomar, esta comunidade viguesa creada en 1998 atopouse o monte “en moi mal estado e invadido de acacia negra”, explicou o seu presidente, Eduardo García, e sometida a unha gran presión urbanística pola presenza de numerosas infraestruturas no monte da Madroa: o zoolóxico, os campos de fútbol do Celta, do Candeán e do San Paio, unha estación de bombeo e catro liñas eléctricas, entre outras obras.

Ademais de afectar á unidade didáctica coa que estaban a traballar con escolares ao redor da recuperación da senda botánica do Regato dos Banquetes, a crise sanitaria paralizou os traballos de eliminación de acacia negra iniciados en setembro de 2018 e que estaban a dar “un resultado espectacular”. O parón na actividade académica tamén suspendeu un proxecto coa Universidade de Vigo “sobre o valor científico” da loita contra esa especie invasora.

Con todo, Eduardo García cualificou o confinamento de “beneficioso” para o monte ao “deixar de ter tanta carga urbanística” pola súa situación periurbana. “A natureza renacera, todo estaba menos pisado e había menos danos”; unha situación que cambiou desde a autorización das saídas.

DENUNCIAS

“A xente está a saír en bicicletas e motos, a pasear ou a xuntarse para beber e estanse incumprindo as normas”, criticou García, o que xa motivou a presentación de varias denuncias ante a Garda Civil, o Seprona, a Policía Nacional e Medio Rural pola presenza de lixo e os danos rexistrados nas franxas de seguridade contra incendios: “Collen troncos e paus, fan circuítos para os seus vehículos e non os repoñen no seu sitio”, denunciou García sobre esta “terrible falta de civismo”, o que obriga á Comunidade a recolocar a madeira para evitar caídas.

Ademais de responsabilizar á Xunta polo “descontrol” sobre prácticas deportivas ás que a Comunidade de Teis culpou de cometer “barbaridades” nos montes, Eduardo García tamén acusou á Administración autonómica de ser “lesiva” cos intereses dos comuneiros: “Calquera persoa que vaia a conducir, pescar, embarcar nunha chalana ou mariscar, necesita unha licencia pero, calquera que vaia ao monte pode recoller castañas, cogomelos ou cereixas sen dar explicacións”.

O presidente de Teis apelou ao “apoio da Administración” para habilitar “carnés de recolección” pero “tiña que haber vontade e agora mesmo non a hai”, lamentou. “Os comuneiros non somos policías, senón veciños que xestionamos terras, democraticamente e o mellor posible, xerando un proxecto altruísta para achegar ás próximas xeracións”, engadiu.

AREAS EN TUI

O vogal da Comunidade de Montes de Areas, Manuel Pereira, tamén se mostrou partidario de dotar aos comuneiros dun “carné de asociado colaborador” para acceder ás súas plantacións de frondosas con micorrizas durante a tempada micolóxica. A diferenza de Couso, esta entidade tudense non ten vocación comercial, aínda que os seus produtos contan coa certificación ambiental Forest Stewardship Council (FSC).

“Entendemos o monte como un equilibrio da parte forestal, a ambiental e a social”, sinalou, argumentando que “os recursos económicos son necesarios” para manter o tres vertentes. “Buscamos un monte que non só produza madeira e que ecoloxicamente sexa sustentable”, destacou Pereira.

Precisamente, as facetas ecolóxica e social resultaron trastornadas pola emerxencia sanitaria, en tanto das dúas plantacións que tiñan previstas en abril coa colaboración de escolares de Tui, unha aprazouse ata que se retomen as clases e a outra se realizou sen a presenza dos nenos.

Do mesmo xeito que os seus homólogos de Teis, que tan só suman 49 comuneiros, en Areas tamén tiñan que celebrar a súa asemblea o pasado mes de marzo: “Esperaremos a que se levante o estado de alarma e a ver en que condicións pódese celebrar”, sobre os requisitos para reunir aos 218 integrantes desta entidade.

A directiva de Areas, que xestiona o aluguer de dúas naves e un pavillón no seu territorio, decidiu “perdoar” a renda destes dous meses aos seus inquilinos. “Non repartimos dividendos e apoiamos á xente que está connosco”, xustificou Manuel Pereira sobre esta situación que “nos ensina que non todo é diñeiro”.