Científicos galegos da Fundación Biomédica Galicia Sur, da Fundación Instituto de Investigación Sanitaria de Santiago de Compostela e da Fundación Profesor Novoa Santos impulsarán, entre 2020 e 2021, unha decena de proxectos de investigación vinculados ao COVID-19, cos que pretenden “anticiparse” ao virus, “coñecer” a súa estrutura, e prever as súas secuelas, entre outros obxectivos.

Trátase de iniciativas que foron seleccionadas no programa de axudas da Xunta Traslaciona COVID-19, e que recibirán subvencións que suman medio millón de euros. Así, estas axudas, canalizadas a través da Axencia de Coñecemento en Saúde (ACIS), perseguen impulsar a investigación traslacional (que se traduza de forma eficaz e rápida en aplicacións clínicas e redunde en beneficio da saúde) relacionada coa prevención, diagnóstico e tratamento desta infección.

Ao amparo desta convocatoria, desenvolveranse estudos nos ámbitos da inmunoterapia con plasma, análise xenómica do virus, estudo de secuelas, deseño de modelos de infección, ou tecnoloxías de desinfección para a reutilización de equipos de protección individual (EPIs).

O director científico do Instituto de Investigación Sanitaria Galicia Sur, José Ramón Fernández Lorenzo, subliñou que a investigación “só ten un sentido, que é mellorar a vida das persoas”, e sinalou que os proxectos pretenden aumentar o coñecemento sobre este coronavirus, para poder “anticiparse”, prever o seu comportamento, e as secuelas da enfermidade.

Á marxe das iniciativas seleccionadas para este programa, son moitos os investigadores de institucións galegas que, desde hai meses, centran os seus esforzos en coñecer este virus, con decenas de proxectos que os sitúan “ao mesmo nivel” que científicos do resto de España e de Europa.

Por iso, Fernández Lorenzo quixo enviar aos cidadáns “unha mensaxe de optimismo e confianza” nos científicos, aínda que lembrou que “a investigación ten os seus prazos” e necesita “investimento”. En todo caso, apuntou, nos últimos meses notouse “o interese de todos” por impulsar o coñecemento do COVID-19, con máis axudas, programas e iniciativas para apoiar a investigación.

COÑECER O SARS-COV-2

Un dos proxectos que se desenvolverán, ‘SARS-CoV-2. Inmod’, coordinado por Benito José Regueiro (do departamento de Microbiología da área sanitaria de Vigo), pretende establecer un modelo de infección deste virus realizando un seguimento durante 9 meses a un centenar de pacientes que deron positivo nas probas PCR.

Así, analizarase a duración da excreción de virus infectivo mediante cultivo celular en exudado nasofaríngeo e saliva, definirase a metodoloxía do illamento do virus ‘in vitro’, a determinación de anticorpos e de inmunidade celular.

Pola súa banda, o investigador Antonio Salas Ellacuriaga e o seu equipo, da Fundación Instituto de Investigación Sanitaria de Santiago de Compostela, centraranse en estudar a variabilidade xenómica do virus e na creación dunha plataforma web para a súa análise, para saber máis sobre a orixe da pandemia ou sobre a dinámica de propagación a nivel mundial e local. Iso permitirá predicir rebrotes, trazar a orixe de novos casos e estar mellor preparados ante futuras novas ondas da pandemia.

Mentres, o equipo de David Posada González (do Centro de Investigacións Biomédicas da Universidade de Vigo e con colaboración microbiólogos de todas as áreas sanitarias e de científicos de todas as universidades), centrarase en deseñar unha plataforma de monitorización en tempo real do virus en Galicia. Deste xeito, usando ferramentas xenómicas e a análise masiva de datos, poderase pescudar cantos casos novos impórtanse ou proveñen de transmisión local; rastrexar cadeas de transmisión e novos brotes; ou estudar a dinámica de mutacións xenéticas do virus.

PREDICIR RISCOS

Os esforzos dos científicos tamén se centran na procura de biomarcadores asociados a complicacións da enfermidade. É dicir, en saber por que este coronavirus ataca de forma máis agresiva a unhas persoas e non a outras.

Nese ámbito enmárcase o proxecto MITO-COVID19, que dirixe o doutor Francisco J. Branco, do Grupo de Investigación de Reumatoloxía do Instituto de Investigación de Biomédica da Coruña, INIBIC (Fundación Profesor Novoa Santos), e que pretende identificar biomarcadores xenéticos mitocondriales para predicir o risco dos individuos de contraer a infección e prever a gravidade da mesma. Para iso, contan coa base de datos do CHUAC, con mostras de sangue de pacientes con COVID-19.

Segundo apuntou este científico, para multiplicarse dentro da célula, “o virus necesita a enerxía que fornecen as mitocondrias”. Por tanto, os pacientes portadores de mitocondrias con alta capacidade de producir enerxía “teñen máis risco de infectarse” e de que a enfermidade entre en fase inflamatoria e agrávese.

ESTUDO DE TRATAMENTOS

Nesta convocatoria de axudas tamén se seleccionaron proxectos sobre tratamentos da infección, como o da doutora Marisa Crespo, do Grupo de Investigación de Insuficiencia Cardíaca do INIBIC, que pretende avaliar a influencia do tratamento con estatina (un fármaco que usa que para reducir o colesterol) en pacientes con COVID-19.

A estatina mantén un nivel normal de expresión dun xen (MyD88) que está implicado na resposta inmunológica e inflamatoria, e analizarase se o tratamento con este fármaco pode ser beneficioso para pacientes con este coronavirus.

Tamén se continuará o estudo realizado na área sanitaria de Vigo, a cargo da investigadora de Hematología, Carmen Albo, sobre o uso de plasma de doante curado. Así, levará a cabo o ensaio clínico en fase II para avaliar a eficacia e seguridade desta inmunoterapia, e demostrar a eficacia do tratamento precoz con leste plasma rico en anticorpos neutralizantes.

SEGUIMENTO DE PACIENTES E SECUELAS

Outros grupos de investigación centrarán os seus esforzos en coñecer as secuelas da infección, como o programa ‘SeguiCovid’, coordinado por Alberto Fernández Villar, do departamento de Pneumoloxía da área de Vigo, que estuda durante un ano a un grupo de pacientes dados de alta tras pasar por unha pneumonía grave por SARS-CoV-2 entre abril e setembro.

Por outra banda, o proxecto ‘Neurocog-COVID’ que coordina Francisco Caamaño, do Instituto de Investigación Sanitaria de Santiago, quere prestar atención ás posibles secuelas da enfermidade na actividade neurológica e determinar, se do mesmo xeito que ocorre con persoas afectadas por outros virus, prodúcense alteracións cognitivas (dificultades de concentración, perda de memoria, etc.)

REUTILIZACIÓN DE EPIs

Na área sanitaria de Santiago, tamén se desenvolverá outra investigación, neste caso, a procura de tecnoloxía de desinfección que permita reutilizar equipos de protección individual (EPI), despois de que a pandemia puxese baixo o foco, sobre todo nos primeiros momentos, os problemas de subministración deste tipo de materiais.

O obxectivo desta iniciativa é a reutilización de EPIs mediante técnicas de desinfección e esterilización fáciles de aplicar a nivel interno nun hospital, xa que os métodos convencionais (calor, radiación e produtos químicos) non son compatibles cos materiais deses equipos.