Vigo, a cidade máis poboada de Galicia e un dos motores económicos do noroeste peninsular, experimentou nas últimas décadas unha transformación intensa que reflicte moitas das contradicións do sistema capitalista na súa fase actual. Como urbe industrial, portuaria e cunha forte dependencia do sector servizos, a súa evolución estivo marcada polos ciclos de expansión e crise do capitalismo global. Porén, baixo a imaxe de dinamismo económico e modernización, agóchanse procesos de precarización laboral, crise habitacional, impactos medioambientais graves e unha crecente desigualdade que afectan a amplos sectores da cidadanía viguesa. Neste contexto, a cidade é un reflexo local dunha crise global e, ao mesmo tempo, un espazo onde se poden construír alternativas baseadas na xustiza social, a sustentabilidade e a participación democrática.
O desenvolvemento de Vigo no século XX estivo vencellado á industria naval, a automoción e a pesca. A cidade medrou á calor do porto e da expansión de sectores estratéxicos que ofreceron emprego estábel e favoreceron a consolidación dunha clase traballadora organizada. Porén, coa crise do fordismo e a progresiva desindustrialización impulsada polas políticas neoliberais, Vigo experimentou un proceso de transformación no que a precarización do emprego e a financiarización da economía xogaron un papel central. A reconversión industrial dos anos 80 deixou profundas cicatrices na cidade, co peche de estaleiros e a destrución de miles de postos de traballo. Desde entón, o tecido económico virou cara a un modelo máis dependente da automoción, coa fábrica de Stellantis como un dos piares centrais da súa industria, e doutros sectores como a construción, a moda e as conservas. Os estaleiros, aínda que seguen operativos, sufriron unha redución progresiva de actividade e emprego, dependendo cada vez máis de contratos intermitentes e externalización de tarefas. A industria conserveira, historicamente un piar económico e fonte de emprego para miles de persoas, pasou por procesos de concentración empresarial e automatización que reduciron o seu impacto na economía local. A construción, tras o estoupido da burbulla inmobiliaria, recuperou parte da súa actividade, porén baixo un modelo máis especulativo e vencellado ao turismo e á vivenda de luxo. O sector téxtil, coa presenza de empresas vencelladas a grandes grupos internacionais, segue xerando emprego, porén en condicións de crecente precarización e cunha forte dependencia dos mercados globais. Esta evolución converteu a Vigo nunha cidade onde a industria segue sendo importante, porén con dinámicas laborais cada vez máis inestábeis e marcadas pola deslocalización e a presión do capital financeiro.
A crise do emprego estábel foi da man dunha crise habitacional crecente. Vigo é unha das cidades cos prezos de alugueiro máis altos de Galicia, malia contar con miles de vivendas baleiras. A especulación inmobiliaria, impulsada por fondos de investimento e grandes propietarios, desprazou a moitas familias do centro cara a barrios periféricos, reproducindo dinámicas de segregación urbana. Ao mesmo tempo, o auxe dos alugueiros turísticos reduciu a oferta de vivenda a prezos alcánzabeis, agravando a situación de quen procura un fogar na cidade. Este proceso non é exclusivo de Vigo, senón que responde a unha lóxica global na que a vivenda se converteu nun activo financeiro máis, en lugar dun dereito fundamental.
A crise ecolóxica tamén se fai evidente na cidade e a súa contorna. O crecemento urbano descontrolado, a contaminación industrial e a sobreexplotación dos recursos naturais xeraron un impacto ambiental severo. A Ría de Vigo, un dos principais ecosistemas de Galicia, sofre unha degradación progresiva por mor das verteduras e refugallos industriais, o tráfico portuario e a presión urbanística. A iso súmanse proxectos como a ampliación do porto, que ameaza espazos naturais sensíbeis e responde a unha lóxica de crecemento económico que ignora os límites do medioambiente. A cidade tamén afronta problemas relacionados coa calidade do aire, o tráfico sobardado e a falta de espazos verdes, o que afecta directamente á saúde e o benestar da poboación.
A crise enerxética é outro factor esencial no futuro de Vigo. A dependencia de combustíbeis fósiles segue sendo alta, tanto na industria como no transporte, o que fai á cidade vulnerábel ante a subida de prezos e as tensións xeopolíticas globais. Entrementres, as grandes empresas continúan promovendo unha suposta transición ecolóxica baseada no “capitalismo verde”, que non cuestiona o modelo de acumulación senón que busca novas formas de rendibilidade. Un exemplo claro é o sector da automoción, que aposta pola electrificación dos vehículos sen transformar as relacións de produción nin garantir unha transición xusta para as traballadoras e traballadores.
Outro aspecto central é a cuestión migratoria e a desigualdade social. Aínda que historicamente Vigo foi unha cidade de emigrantes, nos últimos anos recibiu un crecente fluxo de poboación migrante que busca oportunidades en sectores precarizados como a hostalería, a pesca ou o traballo doméstico. Porén, estas persoas enfróntanse a barreiras administrativas, explotación laboral e dificultades de acceso á vivenda. A segregación e a discriminación son unha realidade en certos ámbitos, o que reforza a necesidade de políticas de inclusión e de defensa dos dereitos de todas as persoas que habitan a cidade.
O modelo económico dominante avanzou da man dunha hexemonía cultural baseada no individualismo e o consumismo. A mercantilización do espazo urbano converteu o centro de Vigo nun escaparate para o turismo e o comercio, en detrimento da vida comunitaria e os espazos públicos. A privatización de servizos e a crecente influencia de grandes corporacións na xestión da cidade reduciron as posibilidades de participación democrática, afastando á cidadanía das decisións que afectan a súa contorna. Con todo, fronte a esta realidade, xurdiron movementos de resistencia que loitan por recuperar a cidade para os seus habitantes, promovendo alternativas baseadas na solidariedade e a autoxestión.
Ante este panorama, é urxente impulsar un modelo alternativo para Vigo que poña no centro a xustiza social e a sustentabilidade. É fundamental garantir o dereito á vivenda mediante políticas públicas que regulen os alugueiros, fomenten a rehabilitación de vivendas baleiras e prioricen o acceso a unha vivenda digna fronte á especulación inmobiliaria. No ámbito laboral, é necesario fortalecer os dereitos das traballadoras e traballadores, promovendo empregos estábeis e ben remunerados, así como fomentar modelos de economía social e cooperativa que reduzan a dependencia das grandes multinacionais.
En termos ecolóxicos, a cidade debe apostar por unha transición enerxética xusta, impulsando o transporte público, reducindo a contaminación e protexendo os espazos naturais. A planificación urbana debe orientarse cara a un modelo máis sostíbel, con maior protagonismo para as zonas verdes, a mobilidade ciclista e peonil e as enerxías renovábeis. Ao mesmo tempo, é esencial combater a precarización dos servizos públicos e reforzar o tecido comunitario a través de espazos de participación cidadá.
A crise do capitalismo global maniféstase en Vigo de múltiples maneiras, desde a desigualdade e a precariedade até a crise ecolóxica e a especulación inmobiliaria. Porén, a cidade tamén é un espazo de loita e de construción de alternativas. A organización popular, a solidariedade e a acción colectiva son ferramentas fundamentais para transformar a realidade e avanzar cara a un modelo máis xusto e democrático. Fronte á lóxica do mercado e a explotación, é necesario construír unha cidade que poña no centro ás persoas e non ao capital.
