InicioCulturaPódense recoñecer os períodos de seca de fai séculos a partir das...

Pódense recoñecer os períodos de seca de fai séculos a partir das oracións relixiosas?

As rogativas son unha fonte para saber se faltaba ou sobraba choiva entre os séculos XVII e XIX, até o inicio dos rexistros oficiais.

PUBLICADO O

As oracións e as procesións son unha fonte “bastante socorrida” que utilizan os historiadores do clima para determinar como foi o tempo antes da aparición dos observatorios en Galicia a mediados do século XIX, cando se inician os primeiros rexistros oficiais.

O profesor da Universidade de Santiago de Compostela Camilo Fernández, que estudou as rogativas en cidades como Pontevedra, Ourense, Mondoñedo (Lugo) e a propia capital galega, sinala que en Galicia priman aquelas nas que a poboación clama polo cesamento das precipitacións, en consonancia co tempo habitualmente húmido na comunidade.

No culto católico, unha rogativa é unha oración pública feita para conseguir o remedio dunha grave necesidade. “Están moi ben tipificadas no ritual romano (…) Hainas de tipo preventivo e de súplica, entre as que estarían as que piden choiva, pero tamén para repeler as tempestades e fronte á peste”, explica este experto en historia moderna.

Esta información serve para reconstruír historicamente outros períodos. De feito, se distintos estamentos sociais como os gremios, as corporacións locais ou a Igrexa promovían e organizaban as rogativas era pola influencia directa que unha época de falta de choiva ou de sobreabundancia tiña (e aínda ten) sobre os cultivos.

Temporal en Santiago, choiva, temporal, paraugas, vento
Temporal en Santiago: choiva, temporal, paraugas, vento

O arcebispo de Sevilla xa mostrou a súa “preocupación crecente pola grave seca” e convidou a todos “a pedir ao Señor que conceda a auga que tanto se necesita“, expondo a celebración de misas con este obxectivo. Tamén en Galicia, o país do mil ríos, existen exemplos aínda vivos destas cerimonias, como o denominado ‘Clamor’ de Vilariño (Agolada) a Bermés (Lalín), na comarca do Deza, na provincia pontevedresa. Tamén na Igrexa do Camiño, en Crecente, está a Fonte da Virxe que algúns cren miragreira e relacionada con auga, curacións e boas colleitas.

Aínda que se remontan á Idade Media, as rogativas, rexistradas nas actas capitulares dos cabildos ou nas consistoriais dos concellos, son útiles para a reconstrución das fases climáticas máis ou menos chuviosas a partir do século XVII, segundo expón Camilo Fernández.

Nalgúns lugares como Pontevedra lograba imporse unha figura, a patroa, mentres que noutros como en Santiago convivían varias, entre elas a virxe do Portal. De 1675 a 1715 produciuse unha “importante” caída das temperaturas, con aumento de precipitacións, incluídas as de neve. O comercio do xeo deixou a súa pegada nas dependencias de debaixo do claustro da Catedral compostelá, sen ir máis lonxe.

Cara a finais de 1780, este historiador constata un “certo cansazo” e desafección, que se traduce nunha participación nas rogativas non “tan fluída e intensa” como con anterioridade. Por razóns de tipo financeiro, xa que supuñan un desembolso para os gremios, e tamén debido ao paso do absolutismo ao liberalismo, coa chegada de ideas anticlericais, sobre todo nas urbes, e “non tanto” no mundo rural.

CINCO NIVEIS

Os estudiosos neste campo elaboran índices hídricos ou termos e asócianos a niveis en razón da maior ou menor severidade destes fenómenos meteorolóxicos. Así, un nivel uno consiste “simplemente” en oracións dentro dunha igrexa.

O nivel dous implica xa unha complexidade litúrxica “máis elevada”, na que se introduce a exposición de imaxes de santos ou reliquias con misa e mesmo con procesións no interior da capela.

Segue avanzando a un terceiro chanzo no que as procesións xa son públicas, nas principais rúas da cidade, con participación das corporacións profesionais, o concello e as ordes relixiosas con conventos ou mosteiros.

O cuarto paso supón a inmersión de imaxes en ríos ou en fontes (de aí a expresión ‘se non chove, co santo ao pilón’). Como os danos en ocasións eran irreparables e até podía intervir a Inquisición se consideraba que había un delito de herexía, en 1619 ditouse unha prohibición canónica destas inmersións.

O quinto nivel, por último, eleva a cerimonia á categoría de peregrinación a un santuario, en romaría, para solicitar ou ben o cesamento da choiva ou ben da seca.

ÚLTIMAS

Asistidas un pai e a súa filla en Vigo tras producirse un incendio na súa vivenda

Dúas persoas, un pai e unha filla, necesitaron asistencia en Vigo este xoves tras producirse...

Emilio Sotelino ou a Asociación de Viúvas Demócratas entre os Vigueses Distinguidos 2024

O pleno de Vigo aprobou este luns por unanimidade nunha sesión extraordinaria os novos Vigueses...

O goberno de Vigo aproba o marco orzamentario ata 2027 e prevé investimentos por valor de 33 millóns cada ano

O alcalde de Vigo, Abel Caballero, anunciou que o goberno local aprobou o marco...

Pechados parques e espazos arbóreos da cidade de Vigo debido ao temporal

O Concello de Vigo restrinxiu por seguridade o acceso aos parques e espazos arbóreos...