Miguel Uclés é bombeiro. E é bombeiro en Vigo. Tamén é delegado da CIG no lugar onde traballa e presidente da Plataforma de Bombeiros Públicos de Galicia. Falamos nunha cafetaría próxima ao concello, un concello que os bombeiros de Vigo acusan de non negociar e, por iso, comezarán unha folga indefinida o 14 de agosto.

“Convocamos a CIG coa CUT, que é un sindicato novo dentro dos bombeiros e aínda non ten representación legal, pero é xusto que todos os que queiran sumarse a inicativa colaboremos”, explica mentres falamos punto por punto das problemáticas, que non son poucas.

Tamén hai espazo para conversar sobre os problemas respecto aos lumes forestais, sobre todo, da gran vaga de lumes do 2017. “Administración non aprendeu nada dos lumes de 2017. Eu ese día traballei corenta horas seguidas e coñezo perfectamente a situación, igual que cando foron os de 2006 estiven tres días sen descansar. E non cambiou nada”, asegura.

Os bombeiros de Vigo anunciastes a partir do día 14 de agosto unha folga indefinida motivada en parte por un decreto asinado polo Concello. Denunciades que se sacou adiante sen negociación previa e dun xeito unilateral.

Si, o decreto é a punta do iceberg no sentido de que impón todas as regras que entendemos ilegais. Non existe unha negociación onde se poda falar do contido, da forma e da folla de ruta para desbloquealo. Está a ser unha imposición ditatorial que vai en contra da situación dos traballadores e que xera unha situación laboral totalmente inxusta.

Respírase unidade dentro do colectivo de bombeiros respecto á folga?

Si, dentro do colectivo a maioría apóiaa. De feito, os que nos pediron este proceso foron moitos compañeiros que xa non soportan máis. É unha necesidade.

Agora en Vigo sodes 100 bombeiros cando vós dicides que deberiades ser 150.

Na oferta pública de emprego están aprobadas as 150 prazas e así está orzamentado no Concello. Polo tanto que non se cubran non é problema de cartos.

Entón de que é problema?

De falta de previsión sobre a situación. En 2008 conseguimos que se vira reducida a nosa vida laboral polo risco e a exposición da nosa profesión. Pasamos a xubilarnos aos 60 anos. Sabíase que ía haber un problema xeracional en Vigo dende entón. Polas leis que houbo no seu momento por parte do Goberno Central que non permitiron cubrir as xubilacións durante cinco anos, chegamos a un punto de desgaste que soamente se resolveu con horas extraordinarias. A situación actual é que o 48% dos bombeiros que están en activo vanse xubilar nos próximos cinco.

Respecto a esas horas extra, denunciades que non ben están contabilizadas.

Nós xa reclamamos de forma reiterativa que nos proporcionen a listaxe de horas extra porque entendemos que a imposición do decreto foi para garantir un servizos mínimos de bombeiros pola falta de persoal e non se está conseguindo. En ningún caso a temos no noso poder para poder estudiala.

“A situación actual é que o 48% dos bombeiros que están en activo vanse xubilar nos próximos cinco.”

Cal foi exactamente a razón de que o Concello fixera o decreto?

Anteriormente entendíase que nos atopábamos nunha situación extraordinaria, polo que unha parte do colectivo aceptou unha bolsa de horas. Desta maneira, contabamos con que con esta última quenda de opositores poderíamos garantir o persoal. Realmente estaría solucionado o problema se esta última convocatoria fora unha oposición transparente. Aumentaríamos o número de traballadores tirando dos aprobados, pero como non o foi. Soamente aprobaron os doce que están connosco.

Pero que problemas tivo a oposición?

Foi sobre todo no exame teórico. As preguntas que fixeron non teñen sentido para esta praza, era máis un exame para químicos que para bombeiros. O nivel de aprobados foi baixísimo. Ademais, dubidamos da transparencia do proceso, así que tanto eu como outros compañeiros puxemos diñeiro do noso peto para denunciala. Estamos a expensas do que saia na sentencia.

Denunciades tamén xornadas de ata 48 horas consecutivas, que parecen incompatibles cun traballo de tanto e risco e importancia como é o de bombeiro.

Para min é unha vergoña que o Concello estea a explotar aos traballadores cando a Administración ten que ser exemplar para o resto da sociedade en garantir dereitos e deberes dos seus asalariados. É imposible convivir con isto, porque nós traballamos cuns protocolos de actuación que garanten unha seguridade tanto para os bombeiros como para os cidadáns. Non soamente se garante a execución inmediata da actuación, senón a capacidade preventiva. É dicir, cousas como facer unha evacuación ou informar do que está a suceder.

Agora non somos capaces de levar a cabo os protocolos, polo que estamos indo ás intervencións en precario, sen ningún tipo de información que nos permita traballar porque o servizo de prevención está pechado dende fai máis de seis meses. Servizos de especialidade como o de rescate subacuático tamén, polo non se poden facer as prácticas fundamentais para facer as intervencións dun xeito ideal. A situación que se está intentando vender de normalidade non existen. As condicións de traballo actuais dos bombeiros non garanten a seguridade dos cidadáns.

Ademais, Vigo ten características propias que outros lugares non teñen. É moi grande e posúe moito chan industrial, polo que se poden dar lumes de grandes dimensións con máis facilidade. A cidade corre perigo por esta situación?

O que acabas de dicir é certo. Vigo é unha cidade complexa e sempre foi así. Constantemente temos incendios de gran calado, como por exemplo o de Freiremar. Ademais o noso labor xa é non só dentro de Vigo, senón que temos que colaborar e asistir a outros concellos como O Porriño.

Dentro das cidades de España, Vigo é das que teñen intervencións máis complexas, polo que debería ser unha cidade exemplar neste sentido. Ata agora, sempre mantivo unha situación de valoración e respecto do colectivo a nivel estatal, pero nestes momentos somos a grande cidade española con peor cociente de bombeiros e de capacidade de intervención. Así non se pode dar un servizo de garantías aos cidadáns.

“Para min é unha vergoña que o Concello estea a explotar aos traballadores cando a Administración ten que ser exemplar.”

Outra das vosas reivindicacións é que as persoas en prácticas están tendo unha carga de traballo desproporcionada.

O que se está a facer cos compañeiros que están en período de formación roza a escravitude. Están cobrando 550 euros, menos que o salario mínimo interprofesional. Tiñan que traballar oito horas e está contemplado unha iniciación a procesos de 24, pero dende unha posición de garantías. Nunca intervindo e menos nas condicións nas que se está a facer. Estáselles obrigando a facer gardas de 24 horas que chegan a incrementarse ata as 48. Tivemos incluso casos de que un vehículo en primeira saída, que é a que chega a situacións de máximo risco, tivera de catro bombeiros, tres de novo ingreso. A situación que se está a xerar é perigosísima para eles e para a cidadanía, que cando chega un vehículo está vendo bombeiros, pero realmente aínda non o son.

Estanse respectando os períodos de descanso? Está lexislado que se alguén fai unha garda de 24 horas, debería descansar durante tres días.

Efectivamente, hai unha normativa europea de que en traballos de nocturnidade e perigo como pode ser o dos médicos de Urxencias ou o noso, débense garantir o descanso dos traballadores para que teñan unha capacidade máxima cando estean de garda. Se se traballa durante 24 horas, corresponden un mínimo de 72 horas de descanso. Aquí podes estar 24 e cando esteas a punto de saír te digan que debes estar outras 24 sen descansar. Outra cousa que está a suceder de forma habitual é que soamente se descanse un día entre gardas.

Ademais, a min paréceme irónico de que a Xefatura permita vacacións e días por asuntos propios. Eses compañeiros que se van, con todo o seu dereito, fan que a carga de traballo aumente sobre os que quedan. É unha falta de coherencia absoluta.

Houbo algunha situación onde realmente estas condicións afectaran dun xeito claro á extinción dun lume ou se deran situacións realmente perigosas?

Home, calquera cousa que necesite de avaliación preventiva. Por exemplo, no lume que houbo na zona portuaria nos fogos de Bouzas quen fixo a revisión preventiva? Quen garantiu que a zona estaba segura? Non hai servizo de prevención que a poda facer, polo que chegamos aos feitos consumados.

Despois hai algo que é moi importante. A nosa exposición é plena cando imos a unha intervención, somos o último recurso. Cando imos a un lume sempre o apagamos, pero hai que preguntarse dende un punto de vista profesional se o tempo de resposta, a exposición dos profesionais e a forma de traballo foron adecuadas. Se se produce unha catástrofe natural en teoría non podemos facer nada, pero cando sucede unha traxedia doutro tipo hai que facer un relatorio de por que iso aconteceu e aquí estamos indo como a Lexión: A morrer.

“O que se está a facer cos compañeiros que están en período de formación roza a escravitude.”

Ao longo de todo este tempo houbo algún intento por parte do Concello por solucionar a problemática?

Eu pensaba que todo isto era porque non había interese político, agora co cambio na Concellaría de Carlos López Font a Elena Espinosa, polo menos dende case o primeiro día houbo unha actitude de diálogo. O que sucede é que os responsables técnicos que deben dar as solucións non teñen a capacidade. O máximo responsable de seguridade nesta cidade, Antonio Vivero, é unha persoa que ven da Policía e supoño que ten capacidade nese campo, pero a nivel bombeiros non. Atopámonos como informes técnicos que se debían desenvolver non se fan. Politicamente non se están a transmitir a información como deberían, o que eles entenden como canle de confianza non funciona.

Por outra banda, a organización dentro do parque de bombeiros está moi debilitada. O xefe de servizo leva meses de baixa e se puxo a un suboficial que non ten nin a capacitación técnica nin a formación para estar nese posto. Aquí o que se está vendo é unha falta de competencia evidente por parte dos responsables técnicos.

Entón o que vemos é un problema estrutural moi grave.

Gravísimo. Aquí hai un problema moi serio porque ademais da escaseza de traballadores, o índice de baixa é do 30%. E iso inflúe tamén na estrutura de mando. Dos cinco responsables de servizo, hai tres que tamén están de baixa. A cadea de mando está rota. Un bombeiro está chegando a ter que facer de xefe de parque, está superando a súa capacidade dunha maneira tremenda. Nunha cidade como Vigo, isto non se pode permitir.

Os grandes índices de baixa entendo que en parte veñen derivados das condicións laborais, e xa nin falo de conciliación laboral.

Os compañeiros están asumindo unha carga de traballo superior á que deberían coa coincidencia de que a metade do corpo de traballadores ten máis de 55 anos. Para un bombeiro, esa idade é unha liña vermella. No resto de parques de España pasan a unha segunda actividade porque se entende que xa fixeron un gran traballo físico e lles toca transmitir a súa experiencia doutros xeitos.

Nós chegamos a esa idade con lesións crónicas e problemas cardíacos que fan que se reduza a nosa idade en seis anos sobre a media da cidadanía convencional. O corpo xa non resiste. Ademais, hai que ter en conta a situación de estrés ambiental. Se estás constantemente fatigando a capacidade mental dun traballador de emerxencias, chega un momento en que colapsa.

Pola nosa propia seguridade e pola xente á que nos debemos, eu non podo ir sen descansar e sen ter confianza na miña situación física. Dese 30%, hai oito compañeiros que non van volver a traballar porque está a puntiño de chegar a idade de xubilación e as lesións crónicas que teñen xa non son recuperables.

O camiño a seguir por parte do voso colectivo cal vai ser a partir de agora?

Se hai unha mesa seria e inminente para a negociación do decreto, nós temos solucións que estamos dispostos a transmitir. O primeiro que habería que formular sería como garantir uns servizos mínimos de calidade sen fatigar ao persoal. Podería crearse unha comisión de servizos, que permitiría facer unha chamamento a profesionais doutras partes do Estado para que veñan aquí durante un período tempo. Iso é algo que se pode facer en quince días. Sería unha solución transitoria, non existen milagres, pero se fas unha travesía polo deserto, se te dan un compás xa sabes máis ou menos orientarte.

Aquí hai un problema moi serio porque ademais da escaseza de traballadores, o índice de baixa é do 30%.

Cambiando un pouco de terzo, a última gran catástrofe en Galicia foi a vaga de lumes de 2017. Agora que se pode ver todo mellor con retrospectiva, pensas que a Administración aprendeu dos errores pasados?

Non, a Administración non aprendeu nada dos lumes de 2017. Eu ese día traballei corenta horas seguidas e coñezo perfectamente a situación, igual que cando foron os de 2006 estiven tres días sen descansar. Non houbo cambio ningún. Non hai unha mellora da coordinación das emerxencias e iso significa que imos a seguir traballando perdidos e sen coñecernos. Non se mellorou a situación dos bombeiros forestais, que son fundamentais na coordinación connosco. Tampouco se mellorou a capacidade de traballo cos axentes forestais, que son os que teñen a capacidade de decisión nesas situacións.

Os lumes de sexta xeración, que así chamamos os que son ocasionados en zonas con especies pirófitas como o eucalipto ou a acacia, son comúns e non podemos traballar coas técnicas antigas. E sobre todo, non se concienciou á sociedade do perigo real que existe e que vai ser reiterativo a partir de agora.

Como se soe dicir, os lumes extínguese en inverno non?

Aquí hai un tema moi importante. Como especie estamos a enfrontarnos ao maior reto da Historia Moderna: O quentamento global. É unha situación grave para a que temos un cronómetro posto para poder revertela. Aquí habería que ter unha mobilización histórica dende un punto de vista civil. Isto é importante entendelo porque fai falta un plan a medio prazo. Un cambio de paradigma onde hai movementos sociais moi ben desenvolvidos, como pode ser en Galicia Cousas de Raíces, que está a facer movementos de deseucaliptización que son excelentes.

Despois nun seguinte nivel é o que dis, os incendios apáganse en inverno, pero iso hai que entendelo no sentido de se hai que ter un corpo de profesionais que procure a Administración para traballar arreo nun modelo de prevención que garanta a seguridade dos cidadáns e do medio ambiente, do que ás veces parece que nos esquecemos. Nós vivimos nun ecosistema que é o noso fogar, aínda que ás veces nas cidades non sexamos conscientes. Se non mudamos esta situación, para nada vale que ter cen mil bombeiros, porque iso é ir á guerra. Eu creo nun modelo de sociedade que estea concienciado e sexa solidario: Pensar en global e actuar en local.

“A Administración non aprendeu nada dos lumes de 2017”.

Tal e como está formulada na actualidade, é posible cumprir a chamada Lei de Lumes?

A Lei de Lumes ten contradicións brutais. A Xunta de Galicia leva 17 anos de retraso para aprobar o Estatuto de Bombeiros, a columna vertebral do modelo de protección civil. Sen iso toda lei que se aprobe é papel mollado. Non se pode levar a cabo porque non existen as ferramentas necesarias. Hai exemplos dentro doutras comunidades que para min son moi válidas, como o modelo desenvolvido pola Comunidade Valenciana, onde todos os corpos están coordinados, dependen da Administración pública e hai unha escala de ordenación que permite que todos traballen dunha maneira excepcional.

Moito se fala ultimamente do factor ambiental e do profesional, pero como se lidia coas persoas nunha situación tan límite como é un lume?

Como profesional é fundamental á experiencia. Eu levo anos traballando e aprendín moito das situacións que vivín. Cando foron os lumes no 2017, eu fun o único bombeiro que fun capaz de entrar en Chandebrito. Aí había Policías Nacionais totalmente estresados porque non saben moverse nese tipo situacións. Solicitáronme reiteradamente evacuacións porque eles non eran capaces. Eu se vexo a unha persoa nunha situación de estrés ambiental absoluto e que non reacciona, o que debo facer é empatizar con ela, darlle seguridade. Non podo tirarlle do e levalo detido porque nesa situación o que estou é salvándolle a vida.

Por iso tamén entendemos que nós debemos ser dependentes da Administración pública. A situación dos voluntarios é de concienciación. Estar dende o perímetro de seguridade e dar unha garantía preventiva sen exposición e nós, os profesionais, temos que estar aí para que nestas situacións de incomprensión e terror alguén te mire aos ollos e poda dicirche que podes confiar nel.