Entre os seus dedos
curtidos polo frío, o mar e o vento
tecen nun círculo concéntrico
ata deixar unidas
en puntada veloz e certeira,
soños, fame, anhelos,
pais e fillos.

Fragmento da poesía Redeiras de Seu (Adelaida Abad, 2018)

Na radio soa unha música calquera. Do mar vén o grallar das gaivotas ou o son dos barcos cando arriban. É a paisaxe sonora que envolve o traballo das redeiras. Máis pretiño delas poden sentirse os fíos entrelazándose cunha técnica veloz, perfecta, que pasou de xeración en xeración. Son unhas cantas mulleres que dedican a súa vida a tecer as redes coas que logo os mariñeiros saen pescar ao mar. Cósenas no seu colo mentres conversan de política, dos fillos, da casa, dunha película que viron á noite… Non son as dos barcos as únicas redes que tecen.

Aínda que viaxan moito – “a onde se movan os barcos, alá imos nós” -, o Xornal de Vigo pillounas en plena faena no Porto da cidade. Case todas superan os cincuenta anos e a pouco que lles tires da lingua, contan esperanzadas que acaba unirse ao grupo unha rapaza portuguesa máis noviña: “Témola coma ouro en pano!”. O relevo xeracional neste oficio vital para o sector pesqueiro atópase nunha situación moi delicada. “Cando nós nos xubilemos, se nos xubilamos…, a ver quen fai isto”, dubidan.

UNHA VIDA NAS REDES

Daquela, cando elas empezaron a trenzar as súas primeiras redes, non chegaban nin á maioría de idade. Eran un grupiño de dez chavalas de 15 anos. “Desa remesa seguimos todas, mais agora non vén ninguén”. Manola recorda que cando acabou o colexio e lle comentou á súa nai que quería ser redeira case a bota da casa. “A min dábanseme ben os estudos, sobre todo as matemáticas, e tamén me gustaba a enfermaría, pero mira, ao final acabei aquí. Gañaba 200 pesetas, dábame para o cine!“, relata con orgullo. Ás compañeiras Chelo e Nieves veulles o oficio de familia, pero de primeiras a ningunha lle entraba moito polo ollo. “Eu non quixen estudar… E a onde vas? Ás redes! Ao comezo non me gustaba, pero agora si”.

O gusto polo oficio tamén o foi adquirindo Nieves devagar. Ela formárase para costureira, pero acabou caendo nas redes. “Cambiei unha aghulla pola outra!”, di riseira. Segundo conta, o máis importante que aprendeu no traballo de redeira foi a valerse por si mesma e non depender do marido. “Síntome valorada porque eu traballo e coopero na casa. Para min iso é unha satisfacción moi grande”.

Chelo conta que discuten moito cos armadores. “Eles teñen unhas redes precisas para cada clase de peixe, cada un quere súa cousa, e ti tes que estar para todos”, relata. No mundo do mar, os roles de xénero no traballo están moi enraizados: eles, os armadores, son todos homes. Elas, as redeiras, todas mulleres. “Non lles gustará sentarse no chan”, cavila riseira Chelo. “Será porque a rede é moi delicada”, pregúntase Manola. “En malla grande si que hai homes, traballan de pé”, conta.

EN PRECARIO

O “compañeirismo” e a “loita” camiñaron sempre á par das redeiras. “Custounos moito conseguir a cotización. Houbo mobilizacións en Santiago e Vigo, con policía incluída que nos viña botar da Xunta”, lembra Manola. Daquilo xa hai ben tempo, pero aínda é hoxe o día en que se ven na necesidade de seguir reivindicando mellores condicións laborais: en Vigo non teñen nave para abrigarse do mal tempo e en Cangas precisan unha máis grande. Ademais, se ben traballan para unha empresa, todas elas son autónomas, ou “automonas”, puntualiza Beatriz. “Traballar e pagar”.

Cosen no chan, ao frío, e moitas veces sen luz. Chelo conta que as mulleres redeiras sempre andan pendentes do tempo. De feito, antigamente mesmo as coñecían como ‘as balconeiras’: “tiñas que andar seguido mirando o tempo polo balcón para saber cando podías baixar traballar”. Tamén se deixan a vista nas redes. “Cando chegamos ás oito da mañá apagan as luces, parece que están esperando a que cheguemos nós para apagalas. Todo vai na nosa contra”, recoñece Manola.

A xornada laboral é de oito horas de traballo, “se non son dez”, e as vacacións poucas veces poden desfrutalas. “Temos problemas lumbares, cervicales, padecemos moito dos ósos e a rede quéimanos a vista”. A pesar disto, son as únicas traballadoras do mar que non teñen dereito a unha xubilación anticipada. Por iso, a loita na que andan agora inmersas é a do coeficiente redutor para ter acceso a esa xubilación antes de tempo. “Eu en calquera momento quédome, non me imaxino traballando con 68 anos, a miña columna xa non me resiste”.

AOS SEÑORES POLÍTICOS

Din estar cansas dos recoñecementos. “O que lles temos que dicir aos señores políticos é que coas medallas non comemos”, conta Beatriz. “Énchennos a premios, medallas por aquí, medallas por alá, pero nós o que queremos son condicións dignas de traballo”, engade Manola. “Está ben que nos recoñezan, pero deben coidarnos máis”. Recordan que este é un oficio que implica anos de aprendizaxe e que, ademais, non hai máquina ningunha que poida substituílo.

“Teríame que ir moi mal para traer aquí a miña filla”, sentenza Conchi. Ese relevo xeración tan ansiado pasa, logo, por unhas mellores condicións laborais. “O día que nos dean ese coeficiente redutor botaremos bombas por todos os lados”, imaxina Manola. “Aí si que van saber onde están as redeiras!”.

Elas nunca se moveron do seu lugar. Sempre están aí, ao carón do mar, tecendo redes e alianzas entre elas, mais case sempre pasan inadvertidas, invisibles, a ollos dos que gobernan. Todas compaxinan a palabra mar coa palabra vida. “Pena que se maltrate tanto…”, cavilan.

1 de 12