Vigo é unha cidade de obreiros, de mariñeiros, de traballadoras e traballadores dos estaleiros e das industrias conserveiras, de comerciantes e hostaleiros que erguen a economía coa súa suor. Mais tamén é unha cidade onde as elites se enriqueceron á conta dese esforzo, onde decisións políticas erradas, a especulación e a cobiza duns poucos condenaron á precariedade a miles de familias. Vigo é a historia dunha loita constante entre quen xera a riqueza co seu traballo e quen se apropia dela sen mover un dedo.
Desde hai máis dun século, a cidade medrou coa pesca, coa conserva, cos estaleiros e a construción naval. Miles de familias chegaron desde o rural galego buscando unha vida mellor, deixando atrás o agro para enrolarse nos barcos, nas fábricas, nos talleres mecánicos e nos peiraos de carga. A cidade expandiuse co seu esforzo, coa clase traballadora construíndo barrios enteiros á sombra dos grandes estaleiros, coas mulleres sostendo a industria conserveira mentres os homes faenaban no Atlántico.
Durante décadas, a riqueza de Vigo estivo vencellada ao mar e á industria. A conserva converteu a cidade nun referente mundial. As fábricas de peixe enlatado, sostidas por mulleres que traballaban en condicións durísimas, xeraron enormes beneficios para uns poucos empresarios mentres as traballadoras e traballadores apenas chegaban a fin de mes. A construción naval, con estaleiros como Barreras ou Vulcano, foi outro piar da economía viguesa, dando emprego a miles de persoas e creando un tecido industrial forte.
Porén, a historia de Vigo tamén é a historia da desindustrialización, das crises do sector naval, das privatizacións e do abandono das políticas industriais necesarias para garantir o futuro da cidade. Nos anos 80 e 90, especialmente despois da entrada de España na Comunidade Económica Europea (CEE), impuxéronse cotas pesqueiras que prexudicaron á frota galega e promoveuse a privatización de empresas estratéxicas. O naval, como sector estratéxico, viuse afectado por unha combinación de presións externas e internas: por un lado, as normas do libre mercado europeo limitaban o apoio estatal, e por outro, a falta de modernización e estratexias de investimento claras debilitaron a súa competitividade fronte a outros países.
O sector naval de Vigo foi vítima dunha combinación de factores: primeiro, a necesidade de adaptar a industria a unha nova realidade global; logo, a xestión irresponsábel de certos empresarios e directivos, que priorizaron os seus propios beneficios antes que a viabilidade dos estaleiros. A historia de Barreras é un exemplo claro: un estaleiro que pasou de ser unha referencia na construción naval a sufrir un proceso de declive no que se mesturaron especulación, mala xestión e falta de apoio político sostido.
Os fondos de investimento estranxeiros tamén puxeron o seu ollo no sector. Empresas como Pemex chegaron con promesas de investimento e carga de traballo, porén, moitas destas operacións resultaron ser movementos especulativos que deixaron máis incerteza que solucións. En ocasións, os rescates financeiros foron utilizados máis para favorecer a certos grupos empresariais que para garantir o emprego e a viabilidade da industria.
Coa crise do sector naval e o declive da industria conserveira, miles de traballadores tiveron que buscar emprego noutros sectores. A construción viviu un auxe nos anos 2000, con Vigo expandíndose sen control baixo a especulación inmobiliaria. Porén, coa crise de 2008, todo veuse abaixo. Miles de obreiros da construción foron despedidos, as empresas crebaron e a cidade encheuse de edificios a medio facer, testemuñas dunha burbulla que enriqueceu a uns poucos e deixou miseria para os demais.
O comercio local, que fora outro dos motores económicos da cidade, tamén sufriu os estragos da globalización e da revolución tecnolóxica. Grandes superficies comerciais e plataformas como Amazon afectaron negativamente aos pequenos negocios, mentres os gobernos municipais e autonómicos careceron de políticas eficaces para protexer o tecido comercial tradicional. Cada peche significa menos emprego e máis precariedade.
A hostalaría, pola súa banda, converteuse no refuxio de miles de traballadores que non atopan outra saída. Porén, é un sector marcado pola explotación laboral: soldos baixos, xornadas interminábeis, contratos fraudulentos. Vigo é unha cidade onde miles de camareiros e cociñeiros traballan en condicións precarias, mentres os empresarios hostaleiros máis poderosos multiplican os seus beneficios.
A revolución tecnolóxica chegou tamén a Vigo, porén non sempre para beneficiar á maioría. Fálase da dixitalización, da industria 4.0, da automatización, mais a realidade é que a fenda entre ricos e pobres está a ampliarse. Mentres as grandes empresas tecnolóxicas aumentan os seus beneficios, miles de traballadores quedan fóra do mercado laboral ou ven as súas condicións deteriorarse.
O sector da automoción, coa planta Stellantis – PSA Peugeot-Citroën, é un exemplo claro. A fábrica de Balaídos foi un dos principais motores económicos de Vigo, xerando miles de empregos directos e indirectos. Porén, as condicións laborais foron empeorando cos anos: máis subcontratación, máis temporalidade, máis presión sobre as traballadoras e traballadores. A tecnoloxía podería empregarse para mellorar as condicións laborais, porén, en moitos casos, está a ser utilizada para aumentar os beneficios empresariais a conta da precariedade.
Con todo, se algo define a Vigo, é o seu espírito de loita. Esta é unha cidade que non se resigna, que saíu á rúa cada vez que quixeron arrebatarlle o seu futuro. Desde as folgas do sector naval nos 70 e 80 até as protestas recentes contra a precariedade e os recortes, Vigo foi un exemplo de resistencia obreira.
As mulleres traballadoras foron protagonistas en moitas destas loitas. Desde as empregadas da conserva até as traballadoras do fogar e a hostalaría, soportaron as peores condicións laborais e levantaron a economía co seu esforzo. Hoxe seguen loitando, organizándose en colectivos feministas e sindicais para esixir dereitos e dignidade.
Os movementos sociais foron esenciais na defensa da cidade, protagonizando loitas que marcaron a historia de Vigo. Desde o movemento estudantil até as mobilizacións pola paz e contra a OTAN impulsadas polo Colectivo Pola Paz A Revolta (CNOP) e as Plataformas Anti-OTAN, pasando polas protestas polos pases-bus de Vitrasa e en defensa dunha mobilidade digna e alcanzábel, até as loitas da PAH contra os desafiuzamentos e polo dereito á vivenda. Tamén foron determinantes as grandes mobilizacións contra a guerra de Irak, as reivindicacións do Sindicato de Inquilinas, as loitas feministas e dos colectivos LGTBIQ+, as mobilizacións en solidariedade co pobo palestino e tantas outras. Unha e outra vez, a sociedade viguesa demostrou que non está disposta a deixarse pisar.
Vigo non pode seguir en mans de empresarios especuladores nin de gobernos que priorizan os seus intereses sobre o ben común. É necesario apostar por un modelo económico que poña ás persoas no centro, que recupere a industria con criterios de sustentabilidade, que garanta empregos dignos e que poña freo á especulación e a precariedade.
A cidade ten todo o potencial para ser un referente de emprego e benestar, pero iso só será posíbel cunha distribución xusta da riqueza e políticas públicas comprometidas co futuro da súa xente. Non podemos permitir que nos vendan a mesma receita de máis neoliberalismo, máis recortes e máis explotación. A solución pasa pola xustiza social, por recuperar a economía para a cidadanía, por construír un Vigo onde ninguén quede atrás.
Porque Vigo non pertence ás elites, Vigo é da súa xente. E a xente está a espertar.
