A relación entre as redes sociais e a percepción da corrupción política é un tema de crecente relevancia no mundo actual. Un estudo recente publicado na revista Journalism & Mass Communication Quarterly ofrece unha análise detallada de como estas plataformas influencian a visión que os cidadáns teñen dos seus representantes políticos. En Galicia, onde a desconfianza nas institucións é un fenómeno histórico, este estudo adquire unha especial importancia, xa que proporciona claves para comprender como as redes sociais poden estar a moldear a opinión pública e a percepción da corrupción ou algo mais importante, o idioma propio de Galicia.
A difusión de información falsa “fake news” converteuse nunha preocupación mundial. A atención académica desprazouse recentemente para salientar o papel das elites políticas como impulsores da desinformación. Con todo, sábese pouco da relación entre a política partidista e a difusión de información falsa, en parte debido á escaseza de datos empíricos transnacionais necesarios para o estudo comparativo.
Ese estudo examina que partidos son máis propensos a difundir información falsa, baseándose nunha base de datos exhaustiva de 32 millóns de tuits de parlamentarios en 26 países, que abarcan 6 anos e varios períodos electorais. O conxunto de datos combínase con bases de datos externas como Parlgov e V-Dem, vinculando a difusión de información falsa con información detallada sobre os partidos políticos e os gabinetes, o que permite un enfoque político comparativo da desinformación. Utilizando análise multinivel con intercepcions aleatorias de países, atoparon que o populismo de dereita radical é o determinante máis forte da propensión para difundir información falsa. O populismo de esquerdas e as políticas de dereitas non están vinculadas á difusión de información falsa. Estes resultados suxiren que a desinformación política debe entenderse como parte integral da actual onda de populismo de dereita radical e a súa oposición á institución democrática liberal.
O papel das redes sociais na amplificación da corrupción percibida
O estudo revela que as redes sociais actúan como amplificadoras de noticias negativas, especialmente aquelas relacionadas con escándalos de corrupción. Esta tendencia é particularmente relevante en Galicia, onde casos de corrupción política, principalmente casos locais e narcotráfico, xeraron unha forte desconfianza nas institucións. Segundo a investigación, os usuarios que se informan principalmente a través de plataformas como Facebook, Twitter ou Instagram teñen unha percepción máis negativa da clase política en comparación con quen consume medios tradicionais.
Os autores destacan que as redes sociais tenden a presentar información de forma fragmentada e sen contexto, o que pode levar a unha visión distorsionada da realidade. Por exemplo, unha noticia sobre un caso de corrupción pode viralizarse rapidamente, pero sen incluir detalles sobre as investigacións en curso ou as medidas tomadas para resolver o problema. Isto contribúe a unha sensación xeneralizada de que a corrupción é máis estendida do que realmente é.
O impacto en Galicia: desconfianza e polarización
En Galicia, onde a corrupción política foi un tema recorrente nos últimos anos, as redes sociais están a xogar un papel clave na formación da opinión pública. O estudo sinala que os usuarios que se informan a través destas plataformas tenden a ter unha visión máis crítica e desconfiada dos políticos. Isto é especialmente evidente entre os máis novos, quen consumen maior cantidade de contidos políticos en redes sociais e mostran niveis máis altos de escepticismo cara ás institucións.1
Ademais, a investigación revela que as redes sociais poden contribuír á polarización política. En Galicia, onde o debate político está marcado por cuestións como o autogoberno ou a lingua, as redes sociais poden exacerbar as divisións ao presentar información sesgada ou parcial. Isto non só afecta á percepción da corrupción, senón que tamén pode dificultar o diálogo e a construción de consensos na sociedade galega.
A necesidade de alfabetización mediática e medios responsables
Ante estes desafíos, os autores do estudo abogan por unha maior alfabetización mediática entre a cidadanía. En Galicia, isto implicaría promover iniciativas que ensinen aos cidadáns a discernir entre información veraz e falsa, así como a contextualizar as noticias que reciben nas redes sociais. Ademais, os medios tradicionais teñen un papel crucial na verificación de feitos e na oferta de información equilibrada e rigorosa.
Os autores tamén destacan a importancia de que as institucións políticas sexan máis transparentes e rendan contas ante a cidadanía. En Galicia, isto podería traducirse en medidas como a que o portais de transparencia institucionais permitan fiscalizar a súa administración, lonxe da situación actual onde ditos portais só permiten localizar expedientes concretos pero non permite facer búsquedas e filtrar contratos por determinadas empresas, dificultando a labor defiscalización pública. E mesmo campañas de educación cívica que expliquen como funcionan as institucións e como se combate a corrupción.
é imprescindible que a cidadanía, os medios e as institucións traballen xuntos para garantir que a información que recibimos sexa veraz
A desconfianza nas institucións galegas
A desconfianza nas institucións en Galicia non é un fenómeno novo, senón que está profundamente enraizada na historia recente da comunidade. Estudos como os da Fundación BBVA revelan que a percepción da corrupción en España é moi alta, cunha media de 8,2 sobre 10, e Galicia non é unha excepción. 2
Esta percepción está alimentada por casos mediáticos de corrupción local ou rexional, ou mesmo de narcotráfico3, onde se denunciaron irregularidades, favoritismos e falta de transparencia. Unha práctica extensible á aprobación de novas leis como a chamada “lei de depredación do territorio” que foron un torpedo á liña de flotación sobre a que pivotan os colectivos medioambientais4, asociacións de defensa do patrimonio en Galicia.
Esta lei en concreto, acurta os tempos de exposición ao público de expedientes para proxectos que sexan declarados de “interese” polo goberno galego. Reducindo á minima expresión os prazos para presentar alegacións. Uns expedientes inundados con extensa documentación inabarcable para moitos destes colectivos. Falamos de parques eólicos, piscifactorías en zonas protexidas, proxectos mineiros, … ou o tema de actualidade en Galicia como a aprobación do Informe de Impacto Ambiental á fábrica de celulosa textil ALTRI5 no corazón de Galicia.6
Ademais, a falta de mecanismos efectivos de control e rendición de contas contribúen a esta desconfianza.
As redes sociais amplifican estes problemas ao difundir información sen contexto e, en moitos casos, desinformación. Campañas de desinformación multiplicadas por “bots” alimentan a indignación e a rabia contra políticos e institucións, o que agrava a crise de confianza. En Galicia, onde o uso das redes sociais para informarse sobre política está en aumento, este fenómeno é especialmente preocupante.
A vinculación entre desinformación e populismo de dereitas
O estudo publicado en Journalism & Mass Communication Quarterly vincula a desinformación co populismo de dereitas, destacando que os partidos políticos de dereita tenden a utilizar a desinformación como unha ferramenta estratéxica para desestabilizar as democracias e obter vantaxes políticas7. Esta tendencia é especialmente relevante en contextos electorais, onde a desinformación se utiliza para atacar aos rivais políticos e promover narrativas que reforzan a polarización.
En Galicia, esta dinámica podería estar a xogar un papel importante na formación da opinión pública. Os partidos políticos, sobre todo da ultra dereita, utilizan as redes sociais para difundir información falsa ou enganosa, co obxectivo de desacreditar aos seus opoñentes e reforzar a súa propia imaxe. Esta estratexia non só contribúe á desconfianza nas institucións, senón que tamén pode exacerbar as divisións políticas e sociais na rexión.
O estudo conclúe que a desinformación non está vinculada exclusivamente ao populismo en xeral, senón especificamente ao populismo de dereita radical. Mentres que o populismo de esquerda se centra en cuestións económicas e desigualdades, o populismo de dereita radical caracterízase pola hostilidade cara ás institucións democráticas e unha tendencia a utilizar a desinformación como estratexia para desestabilizar a política convencional.
Os resultados suxiren que a desinformación está intimamente ligada a un ecosistema de medios alternativos creados e explotado polos populistas de dereita radical. Este ecosistema, que inclúe desde sitios web e blogs ata medios tradicionais reconfigurados, amplifica as narrativas populistas e crea un senso de comunidade entre os seguidores. A relación entre estes medios e o populismo de dereita radical é simbiótica: os medios alimentan o movemento político, e o movemento político utiliza os medios para difundir a súa ideoloxía.
O estudo destaca que a desinformación e o populismo de dereita radical están inextricablemente ligados a unha crise de lexitimidade das institucións democráticas. A perda de confianza nas institucións convencionais abre as portas a que os actores políticos utilicen a desinformación de forma estratéxica, mentres que o movemento político pode empregar esta desinformación para socavar aínda máis a lexitimidade institucional.
Redes sociais, corrupción e o futuro da democracia en Galicia
O estudo publicado en Journalism & Mass Communication Quarterly ofrece unha reflexión necesaria sobre o impacto das redes sociais na percepción da corrupción política. En Galicia, onde a desconfianza nas institucións é unha realidade persistente, estes achados deberían servir como punto de partida para un debate máis profundo sobre o papel dos medios na construción dunha democracia máis transparente e informada.
As redes sociais son unha ferramenta poderosa para a difusión de información, pero tamén presentan riscos significativos, como a desinformación e a polarización. Para Galicia, o reto está en aproveitar o potencial destas plataformas para fomentar a participación cidadá e o debate democrático, ao mesmo tempo que se combaten os seus efectos negativos. Só así poderemos avanzar cara a unha sociedade máis informada, crítica e comprometida coa loita contra a corrupción.
Este estudo non só achega luz sobre como as redes sociais están a moldear a percepción da corrupción política, senón que tamén ofrece unha oportunidade para reflexionar sobre o futuro da democracia en Galicia. Nun mundo cada vez máis conectado, é imprescindible que a cidadanía, os medios e as institucións traballen xuntos para garantir que a información que recibimos sexa veraz, contextualizada e útil para a toma de decisións. Só así poderemos construír unha sociedade máis xusta e transparente.
—-
- Galicia, entre as autonomías máis sensibilizadas coa corrupción ↩︎
- Galicia destapa en 10 años más de 1.700 casos de corrupción, pero solo el 14% fueron a juicio ↩︎
- Cómo el narcotráfico infectó Galicia en los años 80 y la convirtió en puerta de entrada a Europa de la droga desde Colombia ↩︎
- Aprobada a lei que elimina as garantías medioambientais nos grandes proxectos industrias ↩︎
- O Goberno permitirá ás eólicas ocultar información dos seus parques para “acelerar a descarbonización ↩︎
- As sombras de Altri, a gran aposta da Xunta para perpetuar o eucalipto en Galicia“ ↩︎
- Política, ideología, populismo y desinformación. La verificación de la comunicación política de los partidos españoles. ↩︎
